Nghị định 155/2018/NĐ-CP ban hành ngày 12/11/2018 là văn bản sửa đổi, bổ sung nhiều quy định về điều kiện sản xuất, kinh doanh và an toàn thực phẩm thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Đây là một trong những văn bản quan trọng hướng dẫn thi hành Luật An toàn thực phẩm, trong đó quy định chi tiết về điều kiện về vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm soát chất lượng và xử phạt vi phạm.
Theo đó, Nghị định 155/2018 quy định rõ các yêu cầu về cơ sở vật chất, điều kiện bảo đảm an toàn trong chế biến, lưu giữ và kinh doanh thực phẩm. Đồng thời nghị định này bổ sung hướng dẫn về hồ sơ, thủ tục cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP theo quy định của Bộ Y tế.
Để đảm bảo an toàn thực phẩm, các cơ sở sản xuất và kinh doanh thực phẩm phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định vệ sinh (như hình: rửa rau sạch trước khi chế biến). Nghị định 155 quy định cụ thể về điều kiện an toàn thực phẩm như: không có côn trùng, động vật gây hại trong khu vực chế biến; nhân sự trực tiếp chế biến phải được tập huấn kiến thức ATTP và đảm bảo sức khỏe tốt; quy định về vệ sinh nhà xưởng, trang thiết bị, bao bì chứa đựng và ghi nhãn sản phẩm.
Các điểm nổi bật của Nghị định 155 về vệ sinh ATTP
- Quy định chung về ATTP: Chương I của Nghị định 155 quy định phạm vi điều chỉnh, phân loại hình thức xử phạt vi phạm hành chính và mức phạt tối đa liên quan đến an toàn thực phẩm. Các cơ sở vi phạm có thể bị xử phạt tiền, đình chỉ hoặc thu hồi giấy phép kinh doanh. Nghị định này cũng chỉ rõ đối tượng chịu trách nhiệm và cơ quan cấp phép hoạt động trong lĩnh vực ATTP.
- Xử phạt vi phạm về điều kiện ATTP: Chương II (Mục 1–4) liệt kê chi tiết các hành vi vi phạm về đảm bảo điều kiện vệ sinh ATTP và mức phạt tương ứng. Ví dụ, vi phạm điều kiện bảo đảm an toàn cho sản phẩm (Điều 4–8), vi phạm khi sản xuất – kinh doanh thực phẩm (Điều 9–18), vi phạm đối với thực phẩm nhập khẩu/xuất khẩu (Điều 19–22), và vi phạm quy định về quảng cáo, truyền thông, kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc, phòng ngừa sự cố ATTP (Điều 22–26). Các hành vi như sử dụng phụ gia, hóa chất không cho phép, quảng cáo sai sự thật về thực phẩm đều bị xử phạt nghiêm khắc.
- Thẩm quyền xử phạt: Chương III (Điều 27–35) phân định rõ thẩm quyền lập biên bản và xử phạt vi phạm hành chính ATTP. Theo đó, các lực lượng chức năng như Thanh tra y tế, Công an nhân dân, Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển, Quản lý thị trường, Hải quan và Sở Tài chính có quyền kiểm tra, xử lý vi phạm tùy theo phạm vi. Ví dụ, Thanh tra Bộ Y tế có thể xử phạt các cơ sở do Bộ Y tế quản lý, trong khi Sở An toàn thực phẩm và cơ quan chuyên ngành các tỉnh thành thực hiện thanh tra tại địa phương.
- Triển khai thi hành: Chương IV quy định hiệu lực và điều khoản chuyển tiếp. Nghị định có hiệu lực kể từ ngày ký ban hành, đồng thời hướng dẫn các quy định trước đây của Nghị định 15/2018/NĐ-CP về ATTP và các thông tư liên quan được sửa đổi, bãi bỏ phù hợp.
Ý nghĩa và tác động của Nghị định155/2018
Trong bối cảnh phát triển kinh tế – xã hội hiện nay, việc ban hành Nghị định 155 về an toàn vệ sinh thực phẩm được đánh giá là rất quan trọng và kịp thời. Nghị định đã tăng cường sự quản lý chặt chẽ về chất lượng, an toàn của các sản phẩm thực phẩm trước khi lưu thông trên thị trường. Đặc biệt, nó đóng vai trò như một biện pháp răn đe đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh cố tình gian lận, làm giả sản phẩm kém chất lượng. Cụ thể:
- Nghị định giúp ngăn chặn thực phẩm bẩn, không rõ nguồn gốc. Các điều khoản về kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc (Điều 22–26) đảm bảo khi có sự cố ngộ độc hoặc nghi vấn về chất lượng, cơ quan chức năng có thể nhanh chóng xác định và xử lý nguồn gốc. Điều này góp phần hạn chế tình trạng hàng lậu, hàng giả tràn lan trên thị trường.
- Tăng cường quản lý chất lượng nhập khẩu: Các quy định mới chặt chẽ về nhập khẩu thực phẩm (Điều 19–22) giúp kiểm soát tốt hơn các mặt hàng từ nước ngoài. Những lô hàng không đạt tiêu chuẩn sẽ bị tịch thu hoặc buộc tái xuất. Như vậy, sức khỏe cộng đồng và lợi ích người tiêu dùng được bảo vệ tốt hơn.
- Tạo niềm tin cho người tiêu dùng: Theo đánh giá của chuyên gia ATTP, nghị định này giúp “đảm bảo các mặt hàng thực phẩm được chất lượng và an toàn vệ sinh hơn, mang đến cho người tiêu dùng lợi ích về sức khỏe cũng như niềm tin vào các loại thực phẩm mình sử dụng”. Khi các cơ sở hoạt động tuân thủ quy định về điều kiện VSATTP, người dân sẽ an tâm hơn về chất lượng bữa ăn hàng ngày.
Nghị định 155 quy định rõ trách nhiệm của người sản xuất, kinh doanh trong việc ghi nhãn, hướng dẫn sử dụng để đảm bảo thông tin minh bạch. Đây là một trong nhiều biện pháp nâng cao ý thức và an toàn vệ sinh cho sản phẩm thực phẩm.
Vai trò của các cơ quan chức năng và tư vấn ATTP
Việc thi hành Nghị định 155 được thực hiện bởi nhiều cơ quan nhà nước. Bộ Y tế (qua Cục An toàn thực phẩm) và các Sở Y tế/Sở ATTP địa phương chịu trách nhiệm giám sát chung. Chẳng hạn, tại TP.HCM, Sở An toàn Thực phẩm (thành lập từ 1/1/2024) đã có quyền lực và chức năng thanh tra độc lập để bảo vệ ATTP cho gần 10 triệu dân thành phố.
Theo PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở ATTP TP.HCM, việc thành lập cơ quan chuyên ngành này “nâng công tác ATTP lên một tầm cao mới”, cho phép kiểm tra, xử lý vi phạm chặt chẽ và răn đe hơn trước. Ở cấp trung ương, Ban Quản lý ATTP Liên ngành Quốc gia do Chính phủ thành lập cũng phối hợp điều phối chống gian lận thương mại và ngộ độc thực phẩm trên toàn quốc.
Đối với doanh nghiệp, việc nắm vững Nghị định 155 là điều cần thiết để duy trì hoạt động an toàn. Nhiều công ty tư vấn chuyên nghiệp như Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam (Công ty TNHH LEGAL LÊ GIA) đơn vị quản lý trang Atvstp.org.vn. Cung cấp giải pháp toàn diện: từ tư vấn pháp lý, thủ tục xin cấp phép, đến công bố sản phẩm đảm bảo tuân thủ quy định.
Ngoài ra, doanh nghiệp có thể tham khảo thông tin và thủ tục liên quan trên trang chuyên ngành như Atvstp.org.vn (chuyên cung cấp các thủ tục ATTP tại TP.HCM) cũng như liên hệ Sở ATTP TP.HCM để được hướng dẫn chi tiết. Những nguồn thông tin này giúp doanh nghiệp bảo đảm thực thi quy định, đồng thời góp phần nâng cao uy tín của sản phẩm trên thị trường.
Hướng dẫn áp dụng Nghị định và hoàn thiện thủ tục ATTP
Để tuân thủ Nghị định 155, các cơ sở sản xuất – kinh doanh thực phẩm cần:
- Cập nhật điều kiện cơ sở vật chất: Bao gồm nhà xưởng, kho bảo quản, trang thiết bị phù hợp quy định VSATTP (bề mặt dễ vệ sinh, không có nguồn gây ô nhiễm).
- Đào tạo nhân sự: Đảm bảo người trực tiếp chế biến, giám sát được huấn luyện về an toàn thực phẩm và có giấy chứng nhận sức khỏe.
- Hoàn thiện hồ sơ pháp lý: Nộp hồ sơ xin cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP theo mẫu quy định, kèm theo bản công bố phù hợp quy chuẩn. Nếu sản phẩm là thực phẩm bảo vệ sức khỏe, cần công bố hợp quy hoặc công bố phù hợp quy định.
- Chú trọng truy xuất nguồn gốc: Thiết lập hệ thống ghi chép cung ứng nguyên liệu, quy trình chế biến để dễ dàng kiểm tra khi cần. Đầu tư vào công nghệ thông tin cũng là hướng được nhiều cơ quan quản lý khuyến khích, nhằm giảm thiểu sai sót thủ công và tăng hiệu quả hậu kiểm.
